Teamgericht organiseren: de leraar aan zet!
Werk jij voor het schoolsysteem of voor je leerlingen? Hoe wil je eigenaarschap van leerlingen en leraren vergroten in het belang van toekomstgericht onderwijs? En bij wie ligt de beslissingsbevoegdheid als het gaat om het bieden van goed onderwijs? Het zijn precies die vragen die aan bod komen wanneer je je school teamgericht organiseert. Jolijn van de Hoef is onderwijsadviseur en opleidingsdocent bij het Marnix Onderwijscentrum en geeft samen met Ben van der Hilst (Het leren organiseren) advies aan schoolleiders over anders organiseren. Tijd om het gesprek aan te gaan!
Hoe het ook anders kan
We zien dat leerkrachten last hebben van deze oude structuur, want voordat er innovatief kan worden gewerkt moeten eerst de collega’s in de bouw, het MT én de schoolleider worden overtuigd dat iets goed is voor de kinderen. Dat is gewoon erg vertragend! Wanneer je leerkrachten in onderwijsteams verantwoordelijk zou maken voor een groep leerlingen in plaats van één klas, kun je sneller beslissingen nemen en de focus leggen op de kwaliteit van het onderwijs en de ontwikkeling van die kinderen. Dat betekent dan dus ook dat zij beslissingsbevoegd worden. Zij kiezen dan op een gegeven moment zelf wat een logische groep leerlingen is om zich omheen te verzamelen. Is dat bijvoorbeeld het spelende kind van groep 1 t/m 4 of het lerende kind van groep 5 t/m 8 ?
Samen verantwoordelijk
Wanneer er vervolgens problemen optreden met een leerling, of de prestaties van leerlingen achterblijven, is het binnen een teamgerichte organisatie ook niet meer zo dat jij daar als leraar de wijzende vinger van krijgt. We zien dat veel leerkrachten namelijk angst hebben voor momenten wanneer er cijfers op tafel moeten komen, omdat in de onderstroom gevoeld wordt dat het aan jou ligt als leraar. Wanneer je teamgericht werkt, is dit laatste niet meer het geval en pak je zaken samen op. Het veranderen van de structuur van de organisatie en het organogram zijn daarin een eerste stap. Daarnaast is het belangrijk om procesbegeleiders op te leiden in je school. Zij zijn gedurende een periode van een jaar degenen die de bijeenkomsten van de onderwijsteams begeleiden. Dat doen ze op de technische (tijdsbewaker, notulist) vlakken, maar ook op conatief (emotioneel, collectief leren) vlak. Die twee pijlers (structuur en procesbegeleiding) samen zijn het belangrijkst om te zorgen dat die cultuur binnen vier jaar staat als een huis en iedereen conceptdrager is van dit geheel.
“We zeggen allemaal eigenaarschap te willen bij leerlingen, maar eigenaarschap van leerkrachten is net zo belangrijk!”
Eigenaarschap van leerkrachten
Veel scholen zeggen in het kader van toekomstgericht onderwijs eigenaarschap te willen creëren bij leerlingen, maar door de huidige organisatiestructuur is er geen echt eigenaarschap voor leraren op hun vakgebied. Natuurlijk zijn er allerlei bekende schrijvers zoals Hargreaves en Fullan (2013) die schrijven over professioneel kapitaal. Met thema’s als samenwerken, talent en kennis in relatie tot de professionele cultuur die elke organisatie graag wilt. Onze overtuiging is echter dat wanneer je de structuur van de organisatie niet verandert, je het tot stand komen van een echte professionele cultuur belemmert. Ik geef leerkrachten (in onze Post HBO opleiding Toekomstgericht Onderwijs) naast de tip om het boek van Ben te lezen (Teamgericht organiseren in het onderwijs), ook de tip om kritische vragen te stellen aan hun schoolleider. Dus: “Op welke wijze wil jij dat ik dit organiseer‘ en “Wat is mijn mandaat daarin?” “Hoe kunnen we zorgen dat beslissingen breder worden genomen dan in het MT”? Dit brengt het gesprek op gang en zet aan tot nadenken.
Wat levert teamgericht organiseren je op als school?
Ik hoor mensen die begonnen zijn met teamgericht organiseren dat het echt een eye-opener is dat je als team verantwoordelijk bent voor leerlingen in plaats van dat je dat individueel bent. Je bepaalt met je onderwijsteam wanneer je met elkaar vergadert en wat de onderwerpen zijn die op de agenda staan. De verkregen beslissingsbevoegdheid ervaren zij als ruim. “Ik heb nu ook zicht op budgetten en kan met mijn onderwijsteam beslissen over wat passend is voor onze groep leerlingen”, hoor ik terug. Het is mooi om te zien dat wanneer een organisatie zo georganiseerd is, je automatisch geen ruis meer hebt en dat mensen elkaar niet meer bekritiseren. Natuurlijk moeten ze leren dat afstemmen met andere onderwijsteams van belang is. Dat gebeurt via de procesbegeleiders-overleggen die op regelmatige basis met de schoolleider plaats vinden. Het werken vanuit een team levert je ook meer innovatiegemak op. Zowel voor schoolleiders, internbegeleiders als leerkrachten. Je hebt nooit meer vragen zoals “Hoe krijg ik mijn collega’s mee”? Daarnaast hoef je ook geen individuele functioneringsgesprekken meer te voeren maar kun je bijvoorbeeld teamfunctioneringsgesprekken voeren als schoolleider. En je kunt ook, zeker in coronatijd, je onderwijs beter organiseren als leerkrachten uitvallen of ziek zijn. Leraren weten namelijk alles over het reilen en zeilen van onderwijsteam A, B of C en zijn dé aangewezen professional om daar iets over te zeggen. Kortom, als het gaat om innoveren en inspelen op toekomstgericht onderwijs dan is het organiseren van je structuur een belangrijke eerste stap!
Wil je meer weten over teamgericht organiseren? Bestel dan half november (via www.hetlerenorganiseren.nl) het nieuwe boek van Ben van der Hilst, ‘Teamgericht organiseren in het basisonderwijs’ , waarin je tools aangereikt krijgt om met anders organiseren aan de slag te gaan.
Voor vrijblijvend advies kun je ook contact opnemen met Jolijn van de Hoef via j.vdhoef@hsmarnix.nl of 0648759009.
